‘Vlaanderen lust ze niet meer’ kopt Het Nieuwsblad bij berichtgeving over de beslissing van Alken-Maes en AB Inbev om te stoppen met de productie van respectievelijk Op-Ale en Ginder Ale. Aangeven dat de ‘spéciale belge’-stijl niet meer aanslaat, is heel kort door de bocht gaan. Wanneer wat eens een nationaal merk was, wordt gereduceerd tot een lokaal, nauwelijks ondersteund, biertje is het normaal dat de verkoop instort.
Spéciale belge was ooit het paradepaardje van de Belgische brouwers. De bierstijl ontstond in 1905 na een wedstrijd waarin Belgische brouwers werden gevraagd om te innoveren met een alternatief voor Tsjechisch-Duitse pilsbieren en Engelse ales die aan populariteit wonnen tegenover de ‘dunne’ Belgische bieren. Het resultaat werd het koperkleurige doordrinkbier, ongeveer even sterk als een pilsbier en met een mooie balans van mout, hop en gist in aroma en smaak. Tijdens de Wereldtentoonstelling in Brussel in 1958 triomfeerde de spéciale belge alom. De Koninck, Spéciale Palm, Tonneke, Ginder-Ale, Op-Ale, Horse Ale, Skipper Ale, Spéciale Aerts, Vieux-Temps, Special De Ryck, Super 64 en vele anderen sierden de verscheidenheid aan spéciale belge-bieren. Wie er geen in het aanbod had, presenteerde Engelse ales zoals Martin’s Pale Ale, Watneys, Whitbread of McEwans.
Middelgrote en grote brouwerijen zetten halfweg jaren tachtig massaal in op witbieren. Wanneer einde jaren tachtig de brouwerijgroepen Alken-Maes en Inbev worden gevormd en diverse brouwerijen worden gesloten, verdwijnen spéciale belge-bieren uit hun interessesfeer. Palm en De Koninck worden ertoe gedwongen om een voortrekkersrol op te nemen in het segment maar ontberen de mogelijkheden voor een echt nationale positionering. Bij de eerste exportinitiatieven naar Nederland wordt de spéciale belge verbasterd tot ‘amber’, louter verwijzend naar de koperachtige kleur. Nadien wordt de spéciale belge ook in eigen land verloochend tot ‘amber’, een gekleurd biertje naast wit en bruin.
Wanneer spéciale belge in 2008 wordt erkend als Streekproduct.be, wordt een eerste stap gezet naar een nieuw imago. Na een gezamenlijke bijeenkomst van de spéciale belge-brouwers op 19 februari 2009 wordt de spéciale belge omschreven als “een amberkleurig bier van hoge gisting met een alcoholgehalte van ongeveer 5 Vol%, met een fruitig en of licht gerookt gistingsaroma, een moutige smaak die gaat van honingachtige karamel tot licht gebrand en met een zachte bitterheid van overwegend aromatische hop. Het samenspel tussen gist, mout en hop geeft de karakteristieke volmondigheid en de zacht uitvloeiende nadronk.”
Het initiatief effent het pad om de speciale belge-bieren in aanmerking te laten komen voor het Europese label van de Beschermde Geografische Aanduiding (BGA). In juli 2010, werd het dossier ingeleid, maar het stuit op verzet omdat ‘bières spéciales belges’ slaat op alle Belgische ‘speciaalbieren’, een term die begin jaren tachtig werd gelanceerd. Het hele dossier gaat ‘Terug naar af’ en daar zit het nog steeds.
Nu toeteren dat spéciale belge het brouwen niet meer waard is omdat twee merken het voor bekeken houden, is voorbarig. De overgebleven gepassioneerde spéciale belge-familiebrouwers – Palm, De Ryck, De Koninck, Contreras, Haacht, Silly – die zich in 2010 engageerden voor de Europese erkenning van spéciale belge te buigen, moeten misschien eens opnieuw samen komen. Bieren zoals Franc Belge van De Ranke of De Poes Speciale Belge die recent werden voorgesteld kunnen misschien de rangen vervoegen en een nieuwe dynamiek creëren om de spéciale belge opnieuw in de schijnwerper te plaatsen.
Laat ons niet wachten tot de spéciale belge als bierstijl wordt geherdefinieerd door overzeese brouwers en bierliefhebbers. Waartoe dat kan leiden, heeft de recente opmars van de India Pale Ale (IPA) aangetoond. Een stevig bittergehopt bier dat oorspronkelijk werd gebrouwen met typisch Engelse hopvariëteiten is een mislukte kloon geworden met Amerikaanse citrushoppen die het licht bitterdroog zuurtje van de IPA van weleer ombogen tot een meer intense vaak fruitig, citrusachtig aroma.
Belgische brouwers, ga er tien jaar later opnieuw voor en klink op de toekomst van spéciale belge!