Michael Jackson opende in 1977 de ogen van brouwers en consumenten
Verschenen in Bierpassie, juni 2017
1977. 125 brouwerijen, 60.000 cafés, 140 liter bier per inwoner en een grotendeels onbekende indrukwekkende rij bierspecialiteiten die door de toen onbekende Brit Michael Jackson wereldwijd werden aangeprezen in ‘The World Encyclopedia of Beer’. Veertig jaar later, 200 brouwerijen, 16.000 cafés, 71 liter bier per inwoner en een mondiale erkenning van de Belgische biercultuur als Unesco-erfgoed. Met Michael Jacksons ‘Bieratlas’ in de hand maakt Bierpassie de balans op van vier decennia ontdekken, cultiveren en innoveren met authenticiteit, traditie en vakmanschap.
1977. Abba scoorde met ‘Money, money, money’ zijn monsterhit. We brulden hardop mee op Fleetwood Mac’s ‘Go your own way’. Vader Abraham kreeg iedereen mee voor het ‘Smurfenlied’. Treinen hadden nog houten banken en rokerscompartimenten. De Belgische gemeenten waren nog volop hun fusie aan het verteren.
Aan cafétogen werd er tussen de rookwalmen door druk gepraat over Club Brugge (vanaf 1979 met truitjes van Luc Van Honsebroucks Gueuze St. Louis) dat landskampioen werd met vier punten voorsprong op RSC Anderlecht, gesteund door Gueuze Belle-Vue van Constant Van den Stock.
De drankenkaart vermeldde slecht een twintigtal bieren inbegrepen een Deens en een Duits bier, enkele Britse ales, een scotch en een stout. Verder nog een Belle Vue-geuze of Rodenbach, eventueel met een geut grenadine erin, en afhankelijk van het café een bolleke Koninck, Skipper, Horse-Ale, Vieux Temps of uitzonderlijk een Speciale Aerts. Omdat het vierhonderd jaar geleden was dat Rubens werd geboren, werd uitzonderlijk Rubensbier geschonken.
Sporadisch werd er ‘naar de trappisten gegaan’ en – wanneer de sfeer goed zat – diepte een oom een enkele jaren bestofte Gouden Carolus uit zijn kelder op. Wanneer je op de open-deurdag van de scouts veel volk wou hebben, bestelde je bij de bierhandelaar een bak Orval voor ‘Jeanneke Orval’ en haar vriendenkring. Lyrisch werd je bijna wanneer je in De Groote Witte Arend een Witkap van Verlinden uit Brasschaat kon gaan drinken. Dat was de Belgische biercultuur anno 1977.
Méér dan het alomtegenwoordig pilsje
En plots lag in de boekhandel ‘The World Encyclopedia of Beer’, een boek waarin de Brit Michael Jackson de wereld erop wees dat bier ‘méér is dan het alomtegenwoordig pilsje’. Inleidend stelt de auteur: “De Belgen zijn dat nooit vergeten: het land kan trots zijn op een indrukwekkende rij bierspecialiteiten waarvan de smaken en kleuren zo ver uiteenlopen als men zich maar kan denken: bitter, pittig, fris, zuur of zoet; goudblond, witachtig, rood, bruin en zwart”.
Hij prijst de Belgische brouwers voor hun ‘vakmanschap om bieren te brouwen die tot de beste van de wereld behoren’ en voor ‘het onderscheidingsvermogen om de interessantste bieren van de wereld in ere te houden’. Michael Jackson rijgt de complimenten aan mekaar en zet met zijn ‘Bieratlas’ menig brouwer aan het denken over zijn toekomst en die van zijn vaak legendarische bieren.
1977 is een cruciaal jaartal in de geschiedenis van de Belgische biercultuur. Als auteurs van diverse bierboeken, uitgever en bierjournalist hebben respectievelijk Ben en ikzelf het bierlandschap in veertig jaar zien evolueren in het spoor van Beerhunter Michael Jackson.
In de zeventiger jaren openden bruine cafés zoals De Groote Witte Arend en de Kulminator in Antwerpen, de Dulle Griet en de Hopduvel in Gent en ’t Brugs Beertje in Brugge die focusten op het brede assortiment speciaalbieren.
Tot begin jaren negentig voltrok zich een verregaande consolidatie. Piedboeuf en Artois namen onder andere Kruger, Safir, Lamot, Brassico, en Martinas over om in 1988 te fusioneren tot Interbrew, de voorloper van het huidige AB-Inbev. In datzelfde jaartal voegden Alken-Kronenbourg en Maes hun activiteiten samen tot Alken-Maes. Interbrew verwierf nadien nog De Kluis-Hoegaarden (1989) en Belle-Vue (1991). Alken-Maes integreerde nog de lambiekbrouwerijen De Keersmaeker en Eylenbosch (1991). Daarmee nestelden de twee groten zich comfortabel op de Belgische markt; vanaf de eeuwwisseling namen zij nog diverse drankengroothandels over om hu distributie- en marktaandeel te vergroten.
1986 Jaar van het Bier
Tegen de achtergrond van die schaalvergroting ontstond een eerste golf van kleine brouwerijen die focussen op karaktervolle speciaalbieren. De eerste huisbrouwerij van het land, Domus in Leuven, opende in 1985. Tussen 1977 en 1986 – het legendarische ‘Jaar van het Bier’ dat de Belgische biercultuur in al zijn facetten een jaar lang in de kijker plaatste – brouwden Boon (1978), De Dolle Brouwers (1980), Achouffe (1982) en A Vapeur (1984) hun eerste bieren.
Het ‘Jaar van het Bier’ creëerde een enorme dynamiek. Geloof en vertrouwen in het eigen product werden verstrekt. Commercieel ging de biersector een nieuwe episode tegemoet. Duitse, Deense en Engelse bieren ruimden plaats voor bieren van eigen bodem. De in 1984 opgerichte Objectieve Bierproevers (sinds 2003 Zythos) plaatste daar kritische kanttekeningen bij en hekelde de opmars van etiketbieren en bierfirma’s die zich uitten als brouwerijen met eigen installaties.
Nieuwe dynamiek
Tussen halfweg jaren negentig en nu vonden heel wat brouwerijen een nieuwe dynamiek, gedragen door eerlijke familiale authenticiteit en de rotsvaste, goed onderbouwde overtuiging om het werk van voorgaande generaties ‘fier op ons bier’ verder te zetten. Het Anker, De Halve Maan en Friart startten opnieuw op. Een jongere generatie trad aan bij Duvel Moortgat, Vander Ghinste, Roman, De Brabandere, Van der Haeghen (Silly), Dupont, De Ryck, Van den Bossche. Bij anderen bleek de opvolging minder evident. Zo verzeilden de Affligem-brouwerij bij Heineken, Palm bij het Nederlandse Bavaria en Bosteels bij AB Inbev. Na de implosie van Scottish&Newcastle, dat sinds 2000 eigenaar was van Alken-Maes, kwamen de Belgische vestigingen in 2007 in handen van Heineken terwijl Grimbergen eigendom werd van Carlsberg. Tussen 2006 en 2010 liet Duvel Moortgat meermaals van zich horen met de overnames van Achouffe (2006), Liefmans (2008) en De Koninck (2010).
Halfweg jaren negentig kwamen er opnieuw diverse kleine brouwerijen bij waarvan onder andere Boelens, Ellezelloise, Ter Dolen en De Landtsheer zijn gebleven. Sinds begin eenentwintigste eeuw piekt het aantal mini- en micro-brouwerijen en zet menig hobbybrouwer na jaren van experimenteren de stap naar een, dikwijls hoofdzakelijk exportgerichte, productie. Soms financieel gesteund door het Waals Gewest komen er aanvankelijk vooral in Wallonië micro-brouwerijen bij die meer dan eens inzetten op bio-bieren. Daardoor zijn er nu al meer dan 120 bio-bieren.
Lees meer: Met de Bieratlas van 1977 tot nu
