Micro-brouwerij met unieke bieren op historische abdijsite
Verschenen in Café&Bistro nr. 3, september 2021
Nadat de Abdij van Grimbergen gesticht werd in 1128, werd ze in 1142 een eerste keer vernietigd. Dit herhaalde zich in 1566 en 1798. Telkens herrees de abdij als een Feniks uit haar as. De paters van Grimbergen kozen daarom de feniks als symbool voor de wederopbouw van hun abdij. Anno 2021 herrijst de brouwerij-in-de-abdij en brengt de vierde feniks ook drie nieuwe Grimbergen-abdijbieren mee die uitsluitend in het Fenikshof en slechts beperkt daarbuiten kunnen worden geproefd.
In 1128 vroegen de Heren van Grimbergen aan Norbert van Xanten, oprichter van de Norbertijnerorde, om een abdij te bouwen in Grimbergen. In datzelfde jaar startten de paters ook met het brouwen van een lokaal bier. Nadat de abdij tweemaal verwoest werd – in 1142 en 1566 – kiezen de paters in 1629 de feniks uit de Griekse mythologie als symbool voor hun abdij. De feniks symboliseert immers de wedergeboorte, ondersteund door de slogan ‘ardet nec consumitur’ (‘brandt, maar vergaat niet’). Tijdens de Franse revolutie, in 1798 worden abdij en brouwerij voor de derde maal vernietigd. Vanaf 1834 werd de abdij geleidelijk heropgebouwd maar aan brouwen kwam men niet meer toe. In navolging van andere abdijen die in de vijftiger jaren licenties verleenden aan externe brouwerijen om een abdijbier te brouwen, wordt de Grimbergen Dubbel in 1958 gebrouwen bij Maes in Waarloos en vanaf de jaren negentig bij Union in Jumet, dat in 1978 werd overgenomen door Maes. Uiteindelijk belandt het abdijbiermerk in 2008 na een ommetje via Scottish&Newcastle bij Carlsberg terwijl Alken-Maes wordt geïntegreerd in Heineken. Carlsberg beschikt over de licentie om Grimbergen te brouwen. Voor de Belgische markt wordt een uitzondering gemaakt en mag Alken-Maes het Grimbergen-abdijbier brouwen en verspreiden; voor alle andere landen gebeurt de productie door Carlsberg in de Kronenbourg-brouwerij in Obernai (Elzas, Frankrijk).
Feniks keert terug naar zijn thuisbasis
Met de recente opening van een eigen microbrouwerij creëren de abdijgemeenschap en Carlsberg dan ook het ‘vierde bier van de feniks’. Na de verwoestingen van 1142, 1566 en 1798 verrees de brouwerij reeds driemaal uit haar as, weliswaar met een externe tussenstap in 1958 (bij brouwerij Union).
“Nu, in 2021, na meer dan 200 jaar, keert de feniks weer naar zijn thuisbasis, in de norbertijnerabdij om er het ‘vierde bier van de feniks’ te brouwen”, zegt een trotse pater Karel Stautemas, provisor-subprior en tevens brouwer. “Nog sterker is dat wij tijdens werkzaamheden in de abdijtuin zijn gestoten op resten van de oorspronkelijke brouwerij uit de twaalfde eeuw. En dat zelfs op luttele tientallen meters van de locatie van die brouwerij. Wij hebben de waterput met een capaciteit van 60.000 liter ontdekt, evenals een drainagekanaal en een oude vloerplaat. De werkzaamheden kaderden in de aanleg van een kruidentuin met 26 kruiden die werden gebruikt om bier te brouwen. Ooit graven we nog verder want hier zit alleszins meer in de ondergrond. Wij hebben zelfs ossenbeenderen gevonden. In de dertiende en veertiende eeuw werden die gebruikt om bier te klaren en ook daarvan vinden wij verwijzingen terug in onze archieven”.
Jarenlang had de abdij van Grimbergen een klein biermuseum maar de abdijgemeenschap droomde er al lange tijd van om te starten met een eigen brouwerijtje. Geruggensteund door Carlsberg – dat daarmee het imago van Grimbergen als abdijbier sterker kon positioneren – kon pater Karel in 2016 starten met het project dat de nobertijnerabdij na ruim tweehonderd jaar opnieuw een brouwerij geeft.
Innoveren met vakmanschap en technologie
Geïnspireerd door de historische boeken uit de abdijbibliotheek en gepassioneerd door hedendaagse brouwtechnieken pende pater Karel tijdens zijn brouwopleiding in Kopenhagen de recepten neer voor drie nieuwe, unieke bieren. “Samen met Marc-Antoine Sochon heb ik de recepten getoetst en uitgetest. Ons uitgangspunt was duidelijk: het mochten geen zoete bieren zijn, maar echte, goed gehopte, geraffineerde en harmonieuze bieren. De bieren zijn dan ook totaal verschillend van de Grimbergen-abdijbieren die op ruime schaal worden gecommercialiseerd en geëxporteerd”.
Carlsberg en de abdijgemeenschap beschouwen de micro-brouwerij met een capaciteit van 40 hl. per brouwsel en 10.000 hl per jaar als een aanknopingspunt met het verleden én de toekomst.
In lijn met de filosofie van de abdijgemeenschap die doorheen de eeuwen wist te innoveren, worden er zowel traditionele als volledig nieuwe, hedendaagse bieren gebrouwen als limited edition. De drie eerste bieren getuigen alvast daarvan en verwijzen naar de geschiedenis van de abdij.
Drie basisbieren en toekomstige gelegenheidsbieren
Magnum Opus Brut Beer (8 vol.%) is het meesterwerk, ‘magnum opus’ in het Latijn. Dit elegant, blond en zachtmoutig bier heeft toetsen van appel, peer en sinaasappel mede dankzij het gebruik van Nelson Sauvin-hop. Dankzij de nagisting op fles met een champagnegist heeft dit bier een sterk parelend uitstraling.
Ignis Quadrupel (10 vol.%) bevat het Latijnse woord ‘ignis’ dat vuur betekent en verwijst als dusdanig naar de opeenvolgende branden die de abdij in de as legden. Ignis Quadrupel – de favoriet van pater Karel – wordt gebrouwen met op beukenhout gerookte mout en vertoont toetsen van eik, caramel, noot en gedroogde vruchten.
Derde in de rij is de Astrum Pale Ale (6 vol.%) gebrouwen met Galaxy-hoppen uit Tasmanië en Australië die het moutige karakter verruimen met een vleugje papaja, passievrucht en kruisbes. Een 48 uren lange dry-hopping geeft dit bier ook een mooie, droge afdronk. Met het Latijnse ‘astrum’ (ster) en ‘galaxy’ (heelal) is het overduidelijk een knipoog naar de volkssterrenwacht Mira die in 1967 onder impuls van de abdij werd opgericht.
“ Op dit ogenblik is het aanbod beperkt tot deze drie bieren, die onder andere in het Fenikshof naast de abdij, worden geserveerd”, vertelt pater Karel. “Ondertussen denken wij al wel aan enkele nieuwkomers, zoals een zuur bier dat op lambiek is geïnspireerd en een bier dat op houten vaten heeft gerijpt. Met mijn familienaam – Stautemas – waarin het bierbegrip ‘stout’ weerklinkt, ben ik wel verplicht om een keer een stout of een daarop geïnspireerd bier te brouwen”.
“Microbrouwerij Grimbergen is een plek om tradities uit het verleden nieuw leven in te blazen. Wij willen experimenten met uiteenlopende stijlen en ingrediënten. Naast de drie vaste bieren in het gamma willen wij om de twee maanden een nieuw bier testen in het Fenikshof. Slaat het aan dan krijgt het misschien wel een vaste plaats in het gamma van de microbrouwerij Grimbergen of onder het gamma van de bekende Grimbergen-abdijbieren”.
Omdat Grimbergen, in navolging van Averbode en Park, de derde norbertijnerabdij is met een geïntegreerde huisbrouwerij, sluit pater-brouwer Karel niet uit dat er naar het voorbeeld van het Authentic Trappist Product-logo op termijn zelfs een specifiek norbertijner-logo komt waarmee ter plaatse gebrouwen norbertijner-bieren zich kunnen onderscheiden van andere abdijbieren.
