‘Bier na wijn geeft venijn, wijn na bier geeft plezier’. Wat is er waar van deze algemeen verspreide opvatting? Bevat zij een grond van waarheid of is er meer aan de hand?
Hieromtrent werden al verschillende wetenschappelijke onderzoeken uitgevoerd. Allen kwamen tot de conclusie dat de volgorde waarin je die alcoholhoudende dranken nuttigt geen rol speelt, dan wel de hoeveelheid alcohol die je hebt gedronken.
Het gaat bijgevolg eerder om volkswijsheid van uiteenlopende, vaak Middeleeuwse, oorsprong. Wijn werd geassocieerd met de adelstand en de rijke burgerij, die het zich kon veroorloven om die dure drank aan te kopen. Deze hogere lagen van de bevolking spraken doorgaans smalend over de gewone man en vrouw, armen en werklui en noemden hen ‘het venijn’. De spreuk verwijst derhalve eerder naar de sociale status. Na een feestje in het kasteel – waar wijn werd gedronken – mengden de aanwezigen zich soms onder het ‘venijn’ waar het bier vaak rijkelijk vloeide; ‘bier na wijn is venijn’. In omgekeerde beweging ruilden zij het volksfeest met zijn bier in voor de wijn in het kasteel, en zo gaf ‘wijn na bier plezier’.
De Nederlandse zegswijze is mogelijk geïnspireerd op het Franse “Vin sur lait c’est souhait, Lait sur vin c’est venin”, waarbij melk verwijst naar de (brokken-)pap die de maaltijd uitmaakte bij de lagere bevolkingsklassen. In het Duits klinkt het gelijkaardig “Wein auf Bier, das rath’ ich dir, Bier auf Wein, das lasse sein”.
Vanuit die Middeleeuwse achtergrond symboliseerde de uitdrukking ook dat je jezelf maar beter kon opwerken om na verloop van tijd het drinken van bier te kunnen inruilen voor het drinken van wijn. Wanneer je na een periode van wijn in je leven moest teruggrijpen naar bier betekende het eigenlijk dat je in armoede was gevallen.
Maar, in de Engelse volkswijsheid denkt men er net andersom over. Daar klinkt de zinsnede namelijk ‘Beer before wine, you’ll feel fine, wine before beer and you’ll feel queer’, zinspelend op het feit dat je van wijn een drogere mond krijgt dan van bier en dus dorst krijgt van wijn.
