Verschenen in Bierpassie, nr. 99 juni 2023
“Je mag nog altijd genieten van een lekker glas bier, maar het draagt niet bij tot je gezondheid. Mensen met een gezonde levensstijl hoeven zich niet ongerust te maken bij een lichte consumptie”, zegt dr. Marleen Finoulst, hoofdredacteur van GezondheidenWetenschap.be. “De heisa tegen bier slaat door. Men geeft mensen bijna een schuldgevoel wanneer zij een glas bier willen drinken. En kankerpatiënten gaan geloven dat hun ziekte het gevolg is van dat glas.”.
Mag je nog een glas bier drinken? Hoe gezond is dat glas bier dan wel? In de jaren zeventig van vorige eeuw werd er uitgegaan van 1 tot 2 liter per dag, in de jaren negentig werd die hoeveelheid gehalveerd en vervolgens teruggeschroefd tot 14 glazen per week voor vrouwen en 21 glazen bier voor mannen. Een lichte tot matige consumptie van 1-2 glazen per week werd toen zelfs heilzaam genoemd voor darmen, hart, longen en lever; geheelonthouders waren zelfs niet beter af dan wie gematigd dronk.
Onderzoek, inzicht, duiding en nuancering
Wetenschappelijk onderzoek en voortschrijdend inzicht hebben de mening daarover aangepast. Zonder verder een wetenschappelijk verantwoord onderscheid te maken tussen mannen en vrouwen – omdat vrouwen bier nu eenmaal moeilijker verteren dan mannen – adviseerde de Hoge Gezondheidsraad in mei 2018 een beperking tot 10 glazen per week omdat er een licht verband kan zijn met diverse kankers.
“Er is een verband tussen lichte consumptie en borstkanker waar het risico vanaf 1 glas langzaam toeneemt. Bij nog 6 andere kankers is er een verband met alcohol: kanker van lever, darm, mond, keel, strottenhoofd en slokdarm. Het risico wordt groter, naarmate men meer drinkt.”, licht Marleen Finoulst, arts en hoofdredacteur van GezondheidenWetenschap toe. Deze website werd, in samenwerking met de Vlaamse Gemeenschap, ontwikkeld door het Centrum voor Evidence-Based Medicine (CEBAM) en verstrekt betrouwbare gezondheidsinformatie. Omdat er in de media vaak minder correcte commentaren verschijnen evenals onvolledige en ronduit verkeerde informatie weten mensen niet altijd meer wat ze nog moeten geloven. GezondheidenWetenschap analyseert tal van onderzoeken, waarover de media soms berichten, en plaatst die in hun juist kader, voorzien van de nodige duiding en nuancering waar nodig.
Veel bewuster gaan consumeren
“Mensen zijn veel bewuster alcohol gaan consumeren. In tegenstelling tot vroeger is er geen druk meer om mee een glas te drinken en moet je evenmin een schuldgevoel hebben wanneer je geen glas bier drinkt. Uiteraard is overdadig bierverbruik niet gezond en leidt jarenlange overconsumptie tot levercirrose. Je moet ook geen bier gaan drinken wanneer je gaat rijden of werken maar af en toe genieten van een glas kan geen kwaad. Wij verstaan de heisa niet die op dit ogenblik wordt gevoerd tegen lichte consumptie van bier en wijn. Het lijkt te kaderen in een algemene gezondheidshype. Overigens is bier nog altijd een natuurproduct, en dat in tegenstelling tot sommige alternatieve dranken die dikwijls suikers en kleurstoffen bevatten”.
Marleen Finoulst vindt het jammer dat cijfers die de media halen vaak uit hun context worden gerukt om spectaculair te ogen. Zo werd in het voorjaar van 2022 verwezen naar een Canadese studie die volgens gezondheidsexperts aanvoerde dat je maximaal twee glazen alcohol per week mag drinken omdat anders het risico op borst-, darm-, slokdarm- en leverkanker aanzienlijk kon verhogen zonder erbij te vermelden over welke risicoverhoging het in werkelijkheid gaat.
Fact check is onontbeerlijk
Een ‘fact check’ wees uit dat men 860 waarnemende literatuurstudies had geëvalueerd die geen oorzakelijk verband aantoonden tussen alcohol en kanker. “Je kan alcohol niet los zien van andere leefstijlfactoren. Wie veel alcohol drinkt, is vaak ook een roker. Bovendien verhogen andere elementen mee zoals zwaarlijvigheid, eetgewoonten en te weinig lichaamsbeweging. Je moet altijd naar het hele plaatje kijken. Een ander punt is dat veel studies gebeuren op basis van vragenlijsten en je nooit zeker weet hoeveel iemand echt drinkt. Ook vergelijkt men het risico met dat van een groep geheelonthouders, waaronder zich dikwijls een groep bevindt die om medische redenen niet meer mag drinken omdat zij in het verleden overdadig hebben geconsumeerd. Vervolgens wordt in dergelijke studies statistisch een lijn getrokken en daaruit worden dan conclusies afgeleid ten aanzien van wie licht drinkt”, verduidelijkt Marleen Finoulst.
“Maar wat betekent nu een stijgend risico op darmkanker van 7% per glas bier? Het is geenszins een persoonlijk risico, het gaat om een gemiddelde voor de hele bevolking. In België kregen 76 mannen op 100.000 darmkanker in 2019. Wanneer die 100.000 personen nooit alcohol zouden hebben gedronken, zou het risico op darmkanker met 7% dalen van 76 naar 71 mannen op 100.000. Met andere woorden, er zouden 5 mannen op 100.000 geen darmkanker hebben gehad. Dat percentage is eigenlijk verwaarloosbaar. Wetende dat de overgrote meerderheid nooit darmkanker zal krijgen, moeten 100.000 mannen hun gedrag aanpassen om vijf gevallen van darmkanker te voorkomen. Concreet moeten omgerekend 20.000 mannen stoppen met drinken om één geval van darmkanker te vermijden. Als wij dat cijfer vergelijken met de impact van roken op longkanker, dan moeten drie personen stoppen met roken om één persoon te behoeden van longkanker. Om kanker te doen dalen, lijkt een volledige verbod van tabak veel interessanter dan een verbanning van bier en alcohol”.
Reële risico’s correct inschatten
Onderzoeken door vooraanstaande internationale kankerexperts hebben, volgens Marleen Finoulst, aangetoond dat alles bij elkaar 3,5% van alle kankers op het conto van alcohol kan worden geschreven. “Niet alle kankers worden in dezelfde mate beïnvloed door alcohol. Sommige, zoals huidkanker of leukemie, hebben zelfs niets met alcohol te maken. Het verband is wel bewezen voor kanker van lever, mond, keel, strottenhoofd, slokdarm, darm en borst. Hoe meer wordt gedronken, hoe groter het risico. Het verband is het sterkst voor mond-, keel- en slokdarmkanker. Voor borstkanker is het verband zwakker. Wie dagelijks één glas drinkt, loopt 10% meer kans om borstkanker te ontwikkelen in vergelijking met geheelonthouders”.
Concreet betekent het onder meer dat iemand ouder dan 50 jaar in de volgende 10 jaar een risico op borstkanker heeft van 2,4% . Bij 1 glas bier per dag stijgt dat tot 2,64%, bij 2 glazen bier tot 2,88%. Dergelijk percentage is eigenlijk verwaarloosbaar, ook al omdat belangrijke factoren zoals leeftijd, familiale belasting en erfelijkheid meespelen net zoals levensstijl en medische voorgeschiedenis van de persoon. “Mensen zijn geneigd om de impact van risicofactoren die we wel kunnen beïnvloeden, te overschatten. Daarom is het goed om niet te spreken van risicostijging, maar van reële risico’s. Ik ben dus helemaal niet ongerust wanneer iemand zegt dat hij na het werk, om te ontspannen of om te genieten een glas bier drinkt en soms twee. Eigenlijk is men aan het zoeken naar een naald in een hooiberg”, stelt Marleen Finoulst nog.
Positief effect op mentale gezondheid
“Men praat voortdurend over het belang van mentale gezondheidszorg. Laat ons in dat verband ook eens kijken naar de positieve effecten die een glas bier kan hebben. Bier brengt mensen samen, het heeft een sociale functie in onze samenleving, en dat al vele decennia. Bovendien kan, wie geen alcohol wil drinken, kiezen uit verschillende alcoholvrije bieren om erbij te horen”.
“Studies over mogelijk positieve effecten van bier en alcohol op de gezondheid halen nauwelijks de media. Wanneer dat bewust gebeurt, lijkt het op een vorm van manipulatie en is dat niet correct. Als je niet zegt wat die studies in werkelijkheid vertellen, creëer je bij bijvoorbeeld kankerpatiënten en 55-plussers een schuldgevoel omdat zij tot ‘de verkeerde groep’ behoren. Het is echt niet te vatten dat het elfde glas per week er één te veel zou zijn, omdat 10 glazen de grens is. Vanaf 11 glazen gaan de gezondheidsrisico’s niet plots sterk omhoog. De grens is arbitrair en doet mensen nadenken over hun alcoholconsumptie. Je wekt er wel meer schuldgevoel mee op omdat mensen kanker gaan associëren met het feit zij dat dagelijks hebben genoten van een glas bier. Je mag haast niet meer zeggen dat bier een goed slaapmutsje kan zijn. Je mag zeker nog genieten van een glas bier. Dat is goed voor je mentaal welzijn”, aldus nog Marleen Finoulst.
