Verschenen in Magazine Personenvervoer nr. 4, september 2020
(In samenwerking met openbaar vervoerexpert en Personenvervoer-collega Herman Welter)
De succesrijke Exqui.City trambus van Van Hool rijdt sinds 28 juni ook in België. Op lijn 820 van De Lijn, tussen de luchthaven Zaventem en het academisch ziekenhuis van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) in Jette. Via Vilvoorde, Strombeek-Bever en de Heizel. Niet als Bus Rapid Transit maar via een traject met de nodige hindernissen waarop een dure trambus nooit kan excelleren. Het duurt tot 2024 voor de eigen baan volledig gereed zal zijn. De politiek liet De Lijn veertien trambussen kopen voor een hoogwaardig bussysteem dat nog niet is gerealiseerd of hoe het paard achter de wagen werd gespannen.
Op 8 november 2012 stelde het Vlaamse vervoerbedrijf De Lijn het ambitieuze Brabantnet voor. Vier tramlijnen naar en rond Brussel zouden de provincie Vlaams-Brabant mobieler maken. De redactie vroeg zich toen af of die plannen wel realistisch waren. Is er in de Vlaamse ruimtelijke wanorde plaats voor die lijnen? Zijn er voldoende reizigers om een tramexploitatie te verantwoorden? Hoe hoog wordt de gemiddelde snelheid? Worden de kosten niet onderschat?
Bijna acht jaar later staat alleen nog het traject Willebroek – Brussel als (snel)tramlijn overeind. Voor de ringlijn in de noordrand van het Hoofdstedelijk Gewest Brussel werd om financiële redenen gekozen voor een trambus op eigen baan. Een Bus Rapid Transit (BRT) of een Bus à Haut Niveau de Service (BHNS). Later zou er een echte tram kunnen komen.
Dé kans om Van Hool met zijn ExquiCity eindelijk in eigen land te laten scoren. In november 2017 bestelde De Lijn of beter de toenmalige minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) veertien hybride (diesel-elektrisch) Exqui.City’s. Een investering van 12 miljoen euro. Toen was al bekend dat bij de levering van de bussen vanaf de lente 2019 met de aanleg van de vrije busbaan nog moest worden begonnen.
Demonstratieritten tijdens de Busworld Europe in oktober 2019 tussen de luchthaven en de Heizel konden slechts beperkt plaatsvinden omdat het Brusselse Gewest dwarslag.
Geen ov-cultuur
Sinds 28 juni zijn de trambussen eindelijk aan de slag op de nog BRT-loze lijn 820. Aanleiding voor de redactie om de bus en de route te testen. Het donkere busstation op de luchthaven Zaventem stemt je niet meteen vrolijk. Je merkt meteen dat Vlaanderen geen ov-cultuur heeft. Voor de Ringtrambus is weliswaar het perron D aangelegd maar aanduidingen ontbreken. Naar de dienstregeling en de ticketautomaat is het zoeken. Een goed zichtbaar infoscherm met de vertrektijden is er evenmin. Wel veel halteborden.
In de zomermaanden wordt om het half uur, vanaf 1 september om het kwartier gereden.
We vertrekken stipt voor de zestig minuten durende rit. Als de eigen baan volledig gereed is (2024?) daalt de reistijd naar veertig minuten. “Zestien van het twintig kilometer lange traject zal op een vrije baan liggen. Die nemen we in fasen in gebruik”, onderstreept De Lijn.
Op het luchthaventerrein gaat het vlot maar in de bochten kunnen bussen elkaar niet kruisen. Daarna begint een parcours met hindernissen: grote en kleine rotondes, asverschuivingen om de snelheid te beperken, een stukje weg met kinderkopjes en smalle straten. In sommige kunnen twee bussen – ook 12 meters – niet kruisen zodat ze op elkaar moeten wachten. Elders moet enkele meters voor het kruispunt worden gewacht. Anders kan de trambus de straat niet in.
De ‘voorlopige’ haltes, vaak ongelukkig gelegen, hebben geen abri en zijn soms te kort zodat het achterste deel een zijstraat blokkeert. Parkeerplaatsen schrappen voor een bus ligt in België nog altijd moeilijk. In de richting van het ziekenhuis kan een stuk vrije tram- en busbaan niet worden gebruikt. Een betonnen vluchtheuveltje, dat een fietspad en stoep beschermt, ligt in de weg. Gevolg: een tijdelijke halte aan de drukke weg.
Zeer wendbaar
Sensationeel is de wendbaarheid en het corrigeervermogen van de trambus. Na een bocht komt het achterste gedeelte perfect weer in lijn. “Elk nadeel hep zijn voordeel”, zei wijlen Johan Cruijff. Van Hool kan op lijn 820 alvast de wendbaarheid van zijn trambus aan potentiële klanten tonen.
“Heel wendbaar maar toch hoort deze dure bus niet thuis op dit kronkelende traject. Een trambus is ontworpen om op een eigen baan te rijden. Wellicht heb je opgemerkt dat de wielbeschermers voor- en achteraan werden verwijderd”, zegt een chauffeur.
Na een uur bereiken we het ziekenhuis. Ook hier is de halte Spartaans. Geen schuilhuisje, geen klantgerichte informatie.
De Lijn is tevreden over de eerste exploitatieweken. “Rekening houdend met de coronacrisis zijn er veel reizigers. Voor een evaluatie is het nog te vroeg. Pas na een jaar kun je de eerste conclusies trekken. De doorstroming volgen we nauwgezet. Indien nodig nemen we contact op met de wegbeheerder”, zegt Sonja Loos van De Lijn.
Plannen voor andere trambuslijnen heeft De Lijn niet. Dat verbaast niet. Waar en hoe realiseer je in Vlaanderen échte vrije busbanen met een groene golf?
Lees meer: Trondheim ontwikkelde visie en paste infrastructuur aan
Hoe lang is de trambus?
Automobilisten en tweewielers die achter een trambus rijden, kunnen met moeite de waarschuwingen ‘Zwenkt uit’ en ‘Dode hoek! Blijf achter mij’ lezen. Kan het nog wat kleiner?
Dat de bus 24 meter lang is, wordt niet vermeld. Van Trondheim kan De Lijn leren hoe het wél moet. Daar zien de andere weggebruikers meteen dat de ExquiCity veel langer is dan een 12 m- of gelede bus. Het Vlaamse vervoerbedrijf hecht meer belang aan reclameboodschappen die de reiziger een goed uitzicht op de omgeving ontnemen.
Lees meer: Trondheim ontwikkelde visie en paste infrastructuur aan
