Red onze biercultuur, onze eet-, drink- en tafelcultuur als basispijler van het toerisme! Diverse onderzoeken toonden de voorbije jaren aan dat 85% van de toeristen Vlaanderen zou aanraden als toeristische bestemming waar je lekkere streekproducten kan eten. Daarmee scoort onze eet-, drink- en tafelcultuur hoger dan de kunststeden (80%), het kunst- en cultuuraanbod (63%) en onze geschiedenis (51%).
Vlaanderen zou dit jaar zelfs de gastregio zijn voor het zesde UNWTO World Forum on Gastronomy Tourism. Het zou de kroon zijn op jarenlang volgehouden inspanningen om Vlaanderen te promoten als een culinaire topbestemming. De actualiteit, met de doorbraak van het Covid 19-virus, heeft er helaas anders over beslist.
Meer dan 20.000 Vlaamse horeca-ondernemers stonden klaar om toeristen dagelijks in hun cafés, bistro’s en sterrenrestaurants te verwennen met iconische bieren, legendarische streekgerechten en verfijnde en creatieve maaltijden.
Het vakmanschap van brouwers, chocolatiers, wijnbouwers, jenever- en whiskystokers wordt internationaal geprezen. Talentvolle keukenchefs geven het beste van zichzelf. Vrijwel nergens anders ter wereld is het verschil tussen de sterrenkeuken en de dagelijkse gastronomie als het ware zo klein. Over het algemeen kan je in ons land overal lekker én gezellig eten; dat weten de buitenlandse toeristen maar al te goed.
Reizen in en naar België staat voor met volle teugen genieten en intensief beleven van authentieke verhalen van gepassioneerde brouwers, chocolatiers en streekproducenten. Even zo aanhoren bezoekers de anekdotes van cafébazen die een perfect glas bier schenken aan klanten op hun terras.
Die, in het buitenland ongeëvenaarde terrascultuur als uiting van onze biercultuur, dreigen wij nu te verliezen. Volksgezondheid primeert boven alles, laat daarover geen twijfel bestaan. Het toepassen van preventiemaatregelen wordt geen sinecure in een sector die in de huidige belevingseconomie wordt beschouwd als een sociale ontmoetingsplaats.
Ondersteuning, duidelijkheid, éénduidigheid en concrete perspectieven zijn dringend nodig om onze gastvrije Bourgondische eet-, drink- en tafelcultuur veilig te stellen als basispijler voor het dag- en verblijfstoerisme van 85% van de binnen- en buitenlandse gasten.
Bier en horeca als sociaal bindmiddel
Bier wordt gepositioneerd als een conviviaal product, als een drank die je bij voorkeur in gezelschap drinkt. Tussen pot en pint brengt bier mensen van alle leeftijden, rang en stand samen. Helaas is daar nu, tijdens de corona-crisis, weinig van te merken want horecazaken zijn gesloten en sociale contacten zijn beperkt.
Maar, het sociale aspect van bier blijft overeind, ook al uit het zich nu vooral in het sociaal engagement en de sterke lokale verankering die veel brouwerijen al jaar en dag kenmerken. Brouwerijen, al dan niet met bijhorende distilleerderijen, produceren ontsmettingsalcohol die kan worden verwerkt tot handgels voor medewerkers van ziekenhuizen en zorgcentra. Andere brouwerijen en drankenhandels doen letterlijk een duit in het zakje, schorten betaling van huurgelden voor horecazaken op, wisselen bier ouder dan de houdbaarheidsdatum gratis om, werken aan financieel ondersteunende maatregelen voor de horeca of lanceren vouchers die ingewisseld kunnen worden bij heropening van de horeca.
Bovenop het engagement van de brouwerijen zijn er de vele horecazaken die medewerkers van spoeddiensten en zorgcentra uit erkentelijkheid voor hun inzet trakteren op een maaltijd. Even goed zijn er horeca-ondernemers of -medewerkers met een verpleegdiploma die gaan werken in een ziekenhuis of een zorginstelling.
Gelijktijdig startten stads- en gemeentebesturen initiatieven op om lokale handels- en horecazaken te ondersteunen. Terrastaksen worden kwijt gescholden. Specifieke websites verwijzen naar horecazaken die een afhaalservice bieden.
Naast respect en solidariteit duiken er heel wat creatieve, innovatieve en inspirerende initiatieven op waaruit de sector kan leren voor de toekomst. Er worden virtuele bierproeverijen en skype-ritieven georganiseerd waarvoor men de noodzakelijke bieren aan huis bezorgt. Men houdt online fuiven, bootst een uitgangsbuurt na op internet en zorgt voor de muzikale omkadering en eventuele dating-sessies. Gesloten cafés installeren een afhaaltoog en brouwerijen gaan opnieuw – zoals vroeger – in een beperkte straal aan huis leveren, al dan niet met een bakfiets. Brasseries en eetcafés maken kookvideo’s over hun populaire gerechten opdat klanten toch een stukje sfeer en bierbeleving in huis kunnen halen.
Kortom, een hele waaier aan initiatieven die het sociaal engagement van de horeca en het sociale karakter van bier een nieuwe uitstraling geven. Solidariteit, respect, creativiteit, innovatie zijn slechts enkele woorden die omschrijven hoe brouwerijen, drankenhandels en horeca omgaan met de corona-crisis en hoe zij zich verweren tegen de keiharde realiteit van gesloten horecazaken en een onzekere toekomst.
Proeven en genieten op je gezondheid
Horecazaken, waaronder ook de vele bierspecialiteitencafés en -restaurants, zijn thans gesloten door de maatregelen die werden genomen om de verspreiding van het Covid 19-coronavirus tegen te gaan. Vertrouwde cafés, brasseries, bistro’s en restaurants bezoeken zit er bijgevolg niet in.
Dat neemt niet weg dat je nog steeds kan genieten van je favoriete bier. Drankenhandels, warenhuizen en voedingszaken zijn geopend. Misschien brengt ook een telefoontje of berichtje naar je herbergier of een blik op zijn Facebook-pagina enig soelaas. Sommigen zijn immers gestart met een afhaalservice, terwijl anderen misschien een krat uit hun voorraad verkopen. Daarnaast zijn er online platformen waarop je diverse bieren kan bestellen en sporadisch wordt er al eens een virtuele bierproeverij georganiseerd waarbij de te proeven bieren vooraf aan huis worden bezorgd.
Dat je thuis rustig kan proeven en genieten, is misschien de ideale gelegenheid om eens de voor jou minder bekende, nooit eerder of ooit eens geproefde bieren aan te kopen in de drankenhandel, de supermarkt of de voedingszaak in de buurt.
Voor wie gewoonlijk geen bier drinkt, is dit mogelijk het moment om de bierwereld vanuit het glas te ontdekken. Omdat je terecht komt in een voor jou onbekende wereld van aroma’s, smaken en nasmaken die worden opgewekt door het samenspel van gerst, hop, water, gist, kruiden en vruchten is het vaak moeilijk om daarin je weg te vinden. En dat zeker nu ook hout steeds meer een smaakmaker wordt.
Opdat je toch een zekere leidraad kan volgen, heb ik in de portfolio Bier verschillende artikels geplaatst die vertellen hoe je bier leert keuren en proeven en wat de impact is van de verschillende grondstoffen, micro-organismen en smaakmakers op bier.
Weldra volgen nog enkele bijdragen die je wat meer vertellen over verschillende aspecten van bierbeleving, en hoe je die ook thuis kan creëren.
Op je gezondheid!
Bier uit blik of uit de fles ?
Bier in blik is niet meer weg te denken uit ons consumptiepatroon. Wanneer bier in blik tot enkele jaren geleden beperkt bleef tot pilsbieren en doordrinkbieren, worden er tegenwoordig steeds meer speciaalbieren ingeblikt.
Blikverpakking wordt vaak beschouwd als de ultieme verpakkingsvorm voor bier omdat bier hierin beter wordt afgeschermd tegen de negatieve invloed van licht en lucht. In vergelijking met de klassieke, donkerbruine, bierflessen beschermt blikverpakking beter tegen veroudering (‘lichtsmaak’ of ‘kattenpisaroma’) en oxydatie van de biersmaak.
Vroeger werd nog wel eens een typische blik- of ijzersmaak geproefd maar die komt nog nauwelijks voor omdat blikverpakking er kwalitatief is op vooruit gegaan en binnenin zijn voorzien van een beschermende coating. Het resultaat daarvan is dat er nog amper een smaakverschil is tussen bier uit de fles of uit blik.
Niettemin kan je nog kanttekeningen plaatsen bij bier in blik, en dat zeker in België, een bierland dat bekend is om zijn sprankelende bieren en zijn bieren met hergisting op fles. Het koolzuurgasgehalte van hetzelfde bier in fles of blik is verschillend omdat de maximale druk in een blik veel lager is om te vermijden dat het blik bol gaat staan of barsten. Voor pils- en doordrinkbieren tot zo’n 5,5 vol.% is er niet meteen een verschil omdat je binnen de limiet van de koolzuurgasdruk voor blikken blijft. Voor speciaalbieren wordt het een ander verhaal. Het koolzuurgasgehalte volgt principieel het alcoholgehalte van het bier; hoe sterker het bier, hoe hoger het koolzuurgasgehalte maar dat hogere koolzuurgasgehalte kan je niet bereiken in blikverpakking. Speciaalbieren uit blik zijn daardoor minder sprankelend, wekken een minder riante schuimkraag op en smaken ook lichtjes anders dan hetzelfde bier uit de fles. Koolzuur is immers nog altijd een zuur dat bijdraagt in de zoet-zuur-balans en de smaakbeleving van een bier. Om dat smaakverschil te compenseren, wordt bier voor blikverpakking soms wat kruidiger, hoppiger en zuurder gemaakt. Hergisting – die het verpakte bier nieuw leven inblaast – is uitgesloten tenzij je gaat pasteuriseren en de aanwezige gist gaat doden waardoor die geen effect meer heeft.
Voor speciaalbieren met hergisting en niet-hergiste speciaalbieren die sterker zijn dan pilsbier wordt meestal een variante gecreëerd. Bieren zoals oude geuze, roodbruin en saisons hebben immers hun sprankelend karakter en hun riante schuimkraag nodig voor een optimale bierbeleving.
De bierbeleving wordt ook anders wanneer je ingeblikt bier gaat proeven. Pils- en doordrinkbieren kan je rechtstreeks uit het blik drinken. Speciaalbieren schenk je dan weer beter uit in een glas, waardoor het al lagere koolzuurgasgehalte nog wat vermindert tijdens het uitschenken en de schuimvorming.
Is speciaalbier uit blik daarom slechter? Helemaal niet, net zoals bier van het vat of bier uit 75 cl.- flessen zal het lichtjes anders smaken en het lagere koolzuurgasgehalte zal ongetwijfeld een andere groep consumenten bekoren.
Bruine, groene of glasheldere flessen?
Einde januari kopten zowat alle media dat Stella Artois overschakelt van een bruine naar een groene fles, hoewel die groene fles al jarenlang wordt gebruikt voor de export. Meteen laaide de discussie op over het gebruik van groene of bruine flessen.
Groene flessen zouden veel meer licht doorlaten waardoor het bier veel sneller zou verouderen. Precies daarom schakelden brouwers vanaf de dertiger jaren van vorige eeuw massaal over op bruine flessen. Wetenschappers van de universiteiten van Gent en North Carolina hadden immers ontdekt dat lichtinval nadelig is en het bier een kwalijk geurtje geeft terwijl dat niet speelt bij bruine flessen. Een tekort aan bruin glas leidde er na de Tweede Wereldoorlog toe dat enkele brouwerijen, waaronder Heineken, voor hun exportbier teruggrepen naar groene in plaats van glasheldere flessen omdat die het bier beter beschermden tegen lichtinval. Het liet hen toe om het kwaliteitsaspect daadwerkelijk uit te spelen en het bier een meer luxueuze uitstraling te geven.
Omwille van de langere houdbaarheid vulden de meeste brouwers nadien opnieuw af in bruine flessen. Rond de eeuwwisseling werden nieuwe, groene glassoorten voorgesteld die ultravioletstralen absorberen en die het bier beter dan voorheen beschermen tegen lichtinval. Omdat pilsbier een snelle rotatie heeft en jong wordt gedronken, zal het ook niet anders smaken. Zo lang je bier donker en koel bewaart, is de kwaliteit ervan gewaarborgd.
Waarom worden bepaalde pilsbieren – de zogenaamde premium lagers of luxe-pilsbieren – dan afgevuld in groene flessen? Internationaal speelt de concurrentie van grote merken zoals Heineken en Carlsberg die al decennialang in groene flessen worden afgevuld. Groen omdat die kleur veel moderner, jonger en hipper oogt dan donkere, vuilbruine flessen. Omdat Stella Artois in het buitenland wordt gepositioneerd als een premium lager kreeg het jaren geleden al zijn groene fles. Dat AB Inbev de groene fles in eigen land introduceert, is niet verwonderlijk omdat men Stella Artois ook hier het imago van premium lager wil geven. Bovendien is het ook veel efficiënter om alle Stella Artois in dezelfde fles te bottelen.
Als bruine en hedendaagse groene flessen het bier beter beschermen tegen lichtinval, waarom gebruiken sommige merken dan heldere flessen? Opnieuw is het een verhaal van imago zij het dat men door het gebruik van aangepaste, meer bitterige, hopvariëteiten de lichtsmaak kan tegen gaan. Omdat de lichtsmaak zeer snel optreedt, worden deze bieren verpakt in gesloten kartonnen dozen en zo donker als mogelijk bewaard.
Biercultuur levendig houden
De Belgische biercultuur, die door de Unesco werd erkend als immaterieel werelderfgoed, is levendiger dan ooit. Zo blijkt uit het allereerste tweejaarlijkse evaluatierapport van het Observatorium van de Belgische Biercultuur. Door de Belgische biercultuur nauwgezet op te volgen, komt het Observatorium tegemoet aan de vraag van Unesco om zorgvuldig op te volgen hoe levendig die wel is sinds de erkenning ervan einde 2016.
Het rapport schetst alleszins een positief beeld van een dynamische, diverse en bruisende biercultuur maar plaatst hier en daar ook enkele kanttekeningen. Tegenover de groeiende interesse om zich op bier toe te leggen en de evolutie van bierfirma naar brouwerij rijst de vraag of allen zich wel kunnen handhaven in een beperkte, lokale markt. Meer dan terecht wordt gesteld dat men de buitenlandse ‘craft beer scene’ niet mag vergelijken met het Belgische verhaal van oprecht kleinschalige brouwerijen die zich moeten handhaven in een markt die al decennialang is doordrongen van ‘craft beer’.
Positief is ook de vaststelling dat de combinatie van bier en gastronomie steeds meer vanuit de basis wordt gedragen en dat koks spontaan biergerechten creëren en op de kaart zetten in bistro’s en restaurants. Het rapport looft verder de aandacht die uitgaat naar milieu, klimaatvriendelijk en duurzaam brouwen evenals naar het respect voor erfgoed waarbij voormalige brouwerijgebouwen die worden omgevormd tot culturele centra, woonzorgcentra of moderne woon- en kantoorsites. Even zo zijn er projecten waarbij huisbrouwerijen de motor worden in sites voor lokale tewerkstelling.
Ook verheugt het Observatorium zich over de toenemende mate waarin het brede publiek wordt betrokken bij biercultuur en bierbeleving in al zijn facetten. Het gaat dan niet alleen om talrijke evenementen en activiteiten maar ook om initiatieven om bijvoorbeeld de teelt van Schaarbeekse krieken, oude hopvariëteiten en brouwgerst te hervatten.
Maar, er worden ook uitdagingen voor de toekomst genoemd. Zo zijn jongeren nog nauwelijks geïnteresseerd in het verzamelen van bierattributen, dreigen Belgische bierstijlen ten onder te gaan aan ‘belgian style’-bieren die soms amper het authentieke bier evenaren en maken internationale bierconcours meermaals een zootje van de karakteristieken waaraan Belgische bierstijlen moeten beantwoorden.
