Hoe kwam het zover en waarom zijn alle maatregelen nodig?

In mei 2020 behaalde ik het certificaat ‘Journalism in a pandemic: Covering COVID-19 now and in the future’. Voor Café&Bistro schreef ik een dossier met actualiteit en tips voor een coronaveilige uitbating van cafés, bistro’s en restaurants. Onderstaand artikel schetst beknopt hoe de coronacrisis zo groot is kunnen worden en waarom de preventiemaatregelen noodzakelijk zijn. Hyperlinks verwijzen onder andere naar artikels uit de cursus waarin meer achtergrondinformatie wordt gegeven.

Verschenen in Café&Bistro, nr. 2 juni 2020

Waarom zadelt het coronavirus Covid 19 ons op met een hele reeks preventiemaatregelen? Waarom worden wij langdurig getroffen door die beperkingen? Waarom verloopt de overgang naar de situatie van weleer zo langzaam? Enig inzicht in de problematiek van het coronavirus toont aan dat alle uitgevaardigde en vooropgestelde maatregelen logisch en gerechtvaardigd zijn én dat de weg naar ‘normaal’ veeleer een kronkelpad wordt naar een ‘nieuw normaal’.

België reageerde vrij laat en weinig pro-actief op de coronacrisis. Aanvankelijk leek het eerder op een politiek spelletje zwartepieten en werd er ook alles behalve professioneel gecommuniceerd. Hoewel de aanpak door de verschillende overheden in dit land terecht bekritiseerd mag worden, is enige duiding en toelichting omtrent het coronavirus Covid 19 noodzakelijk om de maatregelen te kunnen begrijpen.
Tot voor kort was de Spaanse griep (1918-1920) de tot nog toe dodelijkste pandemie in de geschiedenis. Ook toen werd er een lockdown uitgevaardigd en vielen er naar schatting 20 tot 40 miljoen slachtoffers wereldwijd. Van zodra het virus was uitgeraasd, keerde men terug naar het normale leven. Een aantal onhebbelijke hygiënische gebruiken onder het publiek en in het openbaar vervoer bleven achterwege. Denk aan het nippen aan een gemeenschappelijke koffiekop of het spuwen op de grond in trein, tram en bus.

Waarschuwingen werden genegeerd

Sindsdien hebben wij onder meer de Aziatische griep (1957-1958), de Hongkonggriep (1968-1969), SARS (2002-2003), de vogelgriep H5N1 (2007), de Mexicaanse griep (2009-2011) en MERS (2012) doorgemaakt. Ondertussen zijn er nog tal van andere, vaak meer regionale, virusuitbraken geweest. Wat virologen onrust baarde, is dat het aantal uitbraken per jaar sinds de jaren tachtig is verdrievoudigd. Herhaaldelijk hebben zij ervoor gewaarschuwd dat er ‘iets groot’ zat aan te komen en dat men zich daarop moest voorbereiden. In 2015 gaf Microsoft-topman Bill Gates zelfs aan dat een nieuwe mondiale catastrofe met miljoenen slachtoffers niet zozeer een derde wereldoorlog of kruisraketten zouden zijn, dan wel een gigantische virusuitbraak. Niet langer geleden dan in mei 2018 simuleerde het Johns Hopkins Center for Health Security met het Clade X-experiment een grootschalige virusuitbraak waarvoor geen afdoende medische remedie bestaat. Het virus zou door hoesten overgaan van mens tot mens. Zowat de helft van de patiënten moest gehospitaliseerd worden en 20% onder hen zou overlijden. In anderhalf jaar zou die pandemie leiden tot 65 miljoen besmettingen en pas vertragen van zodra 80-90% van de bevolking is gevaccineerd.
Wat toen fictief was, is nu realiteit geworden. Noodkreten werden nauwelijks gehoord door beleidsverantwoordelijken. Strategische voorraden van beschermend materiaal werden vernietigd omdat het nooit zover zou komen. Er werd minder geïnvesteerd in vaccins nadat de farma-sector werd geconfronteerd met overtollige voorraden; diverse virusuitbraken haalden niet de verwachte omvang of waren zo kortstondig dat men er amper wat kon uit leren.

Onwetendheid en gebrek aan scenario

Het resultaat van dat alles is ondertussen bekend. Een onbekend virus is opgedoken en raast als geen ander over de wereldbol. Omdat wetenschappers nog dagelijks bijleren over het coronavirus Covid 19 is er geen uitgeschreven scenario hoe dit virus te bestrijden én ontbreekt het ook aan een vaccin. Deze onwetendheid en onzekerheid kenmerken de hedendaagse realiteit. Wordt het een seizoensvirus of een virus dat in onze samenleving blijft zolang er niet massaal is gevaccineerd. Velen vermoeden het laatste want het coronavirus Covid 19 ‘houdt van’ gezelligheid, sfeer en het sociale leven zoals wij het tot begin dit jaar kenden.
Op dit ogenblik ontbreken zowel een vaccin als specifieke medicatie. Farmabedrijven zetten daar heel sterk op in en bundelen vaak zelfs de krachten om samen snel een afdoende oplossing te vinden. Die wordt ten vroegste verwacht binnen anderhalf jaar en moet dan nog worden getest. Je kan een perfect vaccin ontwikkelen in een labo, maar dat impliceert nog niet dat het een toetsing in het alledaagse leven en een grootschalige productie ervan doorstaat. De ontwikkeling van het vaccin tegen bof (dikoor) was het snelste tot nog toe, en dat nam 4 jaar in beslag. Doorgaans duurt het 10 tot 15 jaar alvorens de toepassing van een vaccin of geneesmiddel wordt goedgekeurd. Wanneer er een vaccin komt en wanneer iedereen ingeënt zal zijn, is een vraag die niet kan worden beantwoord.

Testen, isoleren, traceren en in quarantaine plaatsen

Het is dan ook een situatie waar wij doorheen moeten zolang wij de oorsprong van het virus noch het einde ervan kennen. Bovendien hoedt men zich voor een tweede golf en sommigen vrezen zelfs de komst van een nieuwe, mogelijk ‘echt grote pandemie’ in de volgende jaren. Zowat elk rapport focust op vier pijlers: testen van de bevolking, isoleren van een positief geteste patiënt, traceren van allen waarmee hij contact heeft gehad en vervolgens het in quarantaine plaatsen van die contactpersonen.
In afwachting van een massale inenting moeten wij met dit – en een mogelijke ander, toekomstig – virus leren leven. En dat zal onze samenleving hoedanook veranderen. Werkomgeving en winkelbezoek zullen er anders uitzien. Doorgedreven handhygiëne, het dragen van mondmaskers evenals aangepaste, functionele luchtverversing worden onderdeel van het nieuwe normaal om te vermijden dat wij hervallen.

Zoeken naar nieuw normaal

We moeten zoeken naar een andere vorm van begroeting dan een stevige handdruk, een hartelijke knuffel of een lieve zoen. We zullen niet meer knus kunnen samen hokken op terrasjes, gezellig aan de toog hangen of dicht bij mekaar lekker genieten en keuvelen op restaurant. Plaatsen waar veel mensen vertoeven of samenkomen, zijn potentiële broeihaarden waar het coronavirus Covid 19 zich opperbest voelt.
Het enige wat wij op dit ogenblik moeten doen, is begrijpen dat er niet één alomvattende oplossing is. Deze virale pandemie vergt helaas voor velen een soms confronterende, uitgebreide aanpak binnen de samenleving in al zijn geledingen. Dat wij ons sociaal gedrag zullen moeten aanpassen, is een keiharde en loodzware therapie op het kronkelpad naar een nieuw normaal.